W ramach drugiego układu czasu wolnego znalazły się takie zajęcia, dla których realizacji niezibędne jest istnienie pewnych lokalnych, zinstytucjonalizowanych form organizacyjnych (np. dom kultury, obiekt sportowo-rekreacyjny, kino, teatr itp.). I wreszcie w trzecim układzie czasu wolnego znalazły miejsce wszystkie te zajęcia, które wiążą się z odbiorem treści transmitowanych przez prasę, radio i telewizję.Jak wiadomo, trzeci układ czasu wolnego, a zwłaszcza jego najbardziej dynamiczny element — telewizja, wszedł do dominującego wzoru wykorzystywania czasu wolnego najpóźniej, ale też stosunkowo najszybciej stał się podstawowym składnikiem tego wzoru. Powstaje wobec tego pytanie, czy współcześnie nadali obserwuje się tendencję rosnącej roili trzeciego układu czasu wolnego, czy też wzajemne proporcje dystrybucji czasu wolnego między owe trzy układy mają charakter ustabilizowany.
Category: Społeczeństwo, praca, czas
WE WSZYSTKICH KATEGORIACH
We wszystkich wyróżnionych tutaj kategoriach respondentów wystąpiło w porównywanym Okresie analogiczne zjawisko, a mianowicie: wzrost nakładów czasu na uczestnictwo w trzecim układzie czasu wolnego. Tendencja ta najsilniej zarysowała się w populacji osób czynnych zawodowo. Wśród mężczyzn czynnych zawodowo uczestnictwo w trzecim układzie pod koniec lat sześćdziesiątych pochłaniało ok. połowy dziennego wymiaru czasu wolnego, natamiast w 1976 r. już blisko 60°/o. Dane dotyczące osób czynnych zawodowo wykazały istnienie jeszcze jednego charakterystycznego zjawiska. Mianowicie wzrost dominacji trzeciego układu we wzorze wykorzystywania czasu wolnego w cyklu dobowym współwystępował z dość wyraźnym spadkiem nakładów czasu na drugi układ i nieznacznym tylko spadkiem udziału pierwszego układu.
WZORY WYKORZYSTANIA CZASU WOLNEGO
Jednak dostępne dane nie pozwalają na formułowanie aż tak -kategorycznych wniosków, bowiem porównywany okres jest zbyt krótki. Analizowane tutaj wartości empiryczne wskaźników budżetu czasu mogą byc potraktowane jedynie jako niezbyt jeszcze wyraźny symptom pewnych, możliwych w przyszłości przekształceń wzoru czasu wolnego, realizowanego w cyklu dobowym. W świetle omawianych danych uzasadniona jednak wydaje się teza, że w cyklu dobowym osoby charakteryzujące się deficytem czasu orientują swoje zachowania przede wszystkim na trzeci układ. Interesujące jest w tym kontekście pytanie, czy analogiczne tendencje pojawiają się w cyklu tygodniowym. Dane ilustrujące wzory wykorzystania czasu wolnego według tygodniowego rytmu życia w znacznym stopniu potwierdzają poprzednio formułowane wnioski o wyraźnym związku pomiędzy dominacją trzeciego układu we wzorze spędzania czasu wolnego a zjawiskiem deficytu czasu.
WE WSZYSTKICH KATEGORIACH
We wszystkich trzech wyróżnionych kategoriach respondentów najmniej czasu wolnego zanotowano w typowy dzień powszedni, nieco więcej — w soboty, a zdecydowanie najwięcej — w niedziele. Ta ogólna prawidłowość wystąpiła w obu porównywanych badaniach budżetu czasu.Zarazem jednak materiał empiryczny zamieszczony w tab. ujawnia istnienie dwóch dodatkowych prawidłowości:im mniej jest czasu wólnego, tym większą jego część wykorzystuje się w ramach trzeciego układu;im więcej jest czasu wolnego, tym większą jego część wykorzystuje się w ramach drugiego Układu.Wykorzystywanie czasu wolnego w ramach pierwszego układu. jest natomiast w przybliżeniu stałe w tym sensie, że podobna jogo część (eik. 1/3) wiąże się z zachowaniami charakterystycznymi dla pierwszego układu, w zasadzie niezależnie od rzeczywistej ilości tego czasu w budżecie czasu.
CZYNNIK EKOLOGICZNY
Można by zresztą tę tezę odwrócić i stwierdzić, iż poziom dominacji trzeciego układu we wzorze czasu wolnego odzwierciedla stąpień urbanizacji środowiska, w którym jednostka przebywa. Jeśli spojrzy się z tego punktu widzenia na omawiane dane, to wówczas należałoby uznać udział trzeciego układu we wzorze wykorzystywania wolnego czasu przez mieszkańców wsi za wskaźnik poziomu społecznej urbanizacji wsi, zjawiska niejednokrotnie omawianego w naszej literaturze socjologicznej .Być może jednak czynnik ekologiczny ma tutaj znaczenie pośrednie, natomiast bardziej bezpośrednich determinant należałoby poszukiwać w poziomie rozbudzenia indywidualnych potrzeb i aspiracji z jednej strony oraz obiektywnych możliwości ich zaspokojenia z drugiej strony. Na przykład fakt, iż we wzorze mieszkańców wsi drugi układ czasu wolnego ma znaczenie marginalne jest prawdopodobnie w dużej części skutkiem znacznie uboższej — w porównaniu z miastem — sieci lokalnych instytucji czasu wólnego, a także słabo zróżnicowanej i mało atrakcyjnej oferty wypoczynkowej.