Można założyć, że „czas wolny” danej osoby jest wypełniony zajęciami mającymi pewną wspólną cechę .Zajęcia te mierzone są czasem zegarowym, zaś ich suma (łącznie z czasami zajęć, które nie mają cechy z) bilansuje się do pewnego czasu t (doba, tydzień, miesiąc, rók).Wiadomo jednak, iż w jednym i tym samym czasie wykonywać mcżna kilka zajęć równocześnie. Należy zatem przyjąć, iż w zespole zajęć yu y2, y3 . . . yn, realizowanych równocześnie, jedno zajęcie jest główne w tym sensie, że podporządkowuje sobie zarówno czas trwania, jak i charakter zajęć jemu towarzyszących. Takie zajęcie główne mieści się w zbiorze zajęć, które bilansują się do czasu t, natomiast zajęcia towarzyszące — ze zrozumiałych względów — są z tego bilansu wyłączone. Należy więc stwierdzić, że jeśli „czas wolny” określa się poprzez rodzaj wypełniających go zajęć (gdzie kryterium jest cecha 2), to cały „czas wolny” jest sumą tych zajęć głównych i towarzyszących, kitóre mają cechę .
Category: Społeczeństwo, praca, czas
CZAS WOLNY W BUDŻECIE
Zatem „czas wolny” w budżecie czasu danej osoby to tyle, co suma czasów trwania zajęć, wyróżnionych ze względu na cechę oraz zrealizowanych bądź samodzielnie, bądź też wespół z innymi zajęciami.Powstaje zatem problem bliższego sprecyzowania owej „differentia specifica” zbioru zajęć, określonych mianem „czas wolny”.Z czysto technokratycznego punktu widzenia, szczególnie bliskiego ekonomistom zajmującym się problematyką tzw. „siły roboczej”, rozpatruje się „czas wolny” przez pryzmat funkcji, jakie pełni on wobec gospodarki narodowej. I tak, jeśli za naczelną funkcję czasu wolnego uzna się uisuwanie zmęczenia przysposobienie człowieka do wykonania nowych zadań zawodowych, to w Obrębie czasu wolnego znajdą się jedynie takie zajęcia, o których wiadomo, że uisuwają zmęczenie i znużenie pracą (nip. spanie, odpoczynek bierny, relaks itp.).
INNE STANOWISKO
Ten wąskopragmatyczny punkt widzenia, niekiedy jeszcze stosowany w piśmiennictwie naukowym i w publicystyce, rozszerza się czasami ekonomicznie uzasadnioną konieczność uzupełniania wykształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Zgodnie więc z tym punktem widzenia, odrzucanym na ogół przez humanistów, ową „cechą z” byłoby kryterium przydatności dla interesów gospodarki narodowej, czyli — innymi słowy — optymalizacja budżetu czasu pracownika z punktu widzenia jego zadań zawodowych.Inne stanowisko zajmują specjaliści, którzy rozpatrują budżet czasu, a ściślej — wypełniające go zajęcia w kategoriach przymusu i preferencji. W tym przypadku owa „cecha z” byłaby równoznaczna z subiektywnym poczuciem swobody wyboru określonego zajęcia.
DIAGNOSTYCZNE PODEJŚCIE
Jak widać choćby z tych dwóch przykładów, „cech 2”, wyróżniająca spośród wielości zajęć te, które należą do czasu wolnego, ma w istocie charakter zmienny, uzależniony od przyjętej perspektywy teoretycznej.Podejściem, które z punktu widzenia diagnostycznych potrzeb polityki społecznej wydaje się być szczególnie obiecujące, jest rozpatrywanie budżetu czasu z punktu widzenia stopnia zaspokojenia indywidualnych potrzeb człowieka. Problemy te poruszałem niejednokrotnie, toteż nie ma potrzeby ponownego ich przedstawiania. Mówiąc więc w największym skrócie, przyjmuję założenie, iż empirycznie obserwowane zajęcia wypełniające budżet czasu człowieka są skutkiem dążenia do zaspokojenia potrzeb trojakiego rodzaju:potrzeb determinowanych biologiczną konstrukcją ludzkiego organizmu (spanie, jedzenie itp.),społecznie determinowanych potrzeb o charakterze głównie instrumentalnym dla człowieka (zarabianie pieniędzy, świadczenie usług na rzecz własnego gospodarstwa domowego itp.),społecznie determinowanych potrzeb o charakterze głównie autotelicznym, a więc potrzeb, których zaspokojenie jest celem samym w sobie, a nie środkiem do osiągania innych wartości (czytanie książki beletrystycznej, gra w siatkówkę, oglądanie meczu piłkarskiego, wizyty tówarzyiskie ibp.).
DRUGA KATEGORIA POTRZEB
Druga kategoria potrzeb, mająca cechy instrumentalne, wiąże się z motywacjami dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, są to motywacje w kierunku zdobycia środków finansowych i po drugie — są to motywacje w kierunku zapewnienia odpowiednich warunków egzystencji we własnym gospodarstwie domowym. Pierwszy typ motywacji pojawia się w przypadku zajęć o charakterze zarobkowym (praca zawodowa, dodatkowa praca zarobkowa i związane z nimi zajęcia, np. dojazdy), natomiast drugi typ motywacji pojawia się najczęściej w przypadku zajęć związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego (zakupy, sprzątanie, pranie, palenie w piecach itp.). Tak więc z grubsza wyróżnić można w budżecie czasu cztery ogólne kategorie zajęć, które w przybliżeniu odzwierciedlają zaspokajanie opisanych wyżej typów potrzeb: czas wydatkowany na zaspokajanie biologicznych potrzeb ludzkiego organizmu.